Առաջքրիստոնյան Հայաստան

Քրիստոնության մեջբերումը հայերին մինչև վաղ, նրանց երկիրը արդեն վայելել է բազմազան և բառարանական հավատագործական վարքերով։ Որպես ինդեվրոպական և մեզոպոտամական մշակույթների խաչակրության տեղ, Հայաստանը դարձավ վայր, որտեղ հոգեւորությունը կայացավ ամենայն օրվա կյանքում։ Այս հին երկրի բնակիչները պաշտել էին բազմազան աստվածներին, որոնց հետքերը միայնակ չեն դիտվում արխեոլոգիական արվեստությունում և միթոլոգիական գրառումներում։ Հայերի մեջ ամենակարևոր աստվածներից են Արամազդը - աստվածների և մարդկանց հայրը, համարվում է երկնից վերս բարձրագույն աստված՝ Անահիտը - ջրի և արմատի աստվածուհին, որը պաշտում էր կյանքին և զարգացմանը, և Վահագնը - կրակի և հավաքականության աստվածը, որը հակառակորդիների դեմ մարտավորվում է որպես հերոս։ Այս պրոտեստանտեական հավատալիքները չեն միայն սարքել հայերի հոգեւոր աշխարհը, այլեւ ներդրել են նրանց մշակության, արվեստի եւ ավանդույթներին, որոնք ապրում են մինչեւ այսօրվա տարբեր ձեւերով։ Մուտքագրման վերջերս կատարվող հետազոտությունները ստույգում են պրոտեստանտեական Հայաստանի հոգեւոր հարությունության հարությունների մասին։

Քրիստոնեության ընդունումը Հայաստանում

Քրիստոնեությունը սկսեց արմատականածել հայերի սրտերում մեր թվարկման I դարում։ Ծառայությունը պատմում է, որ երկու համարյալներ՝ սուրբ Թադէոս եւ սուրբ Բարթողոմէոս, եղան առաջինները, որոնք եկել էին այս երկրին, հռչակելով Յիսուս Քրիստոսի օրէնքները։ Նրանց աւետարանական գործունեությունը առանց որևէ շահութաբերութեան նպաստեց տարածքի հոգեւոր նույնականության ձևավորմանը։ Բայց Հայաստանի համար իրական դարձայնումը տրտադ իսկ Երրորդ արքայի որոշումն էր։ Նա 301 թվականին որոշեց ընդունել քրիստոնեությունը որպես պետական պաշտոնական կրոն։ Այս պատմական որոշումը դարձրեց Հայաստանը աշխարհի առաջին պետությունը, որը բարձրացրեց խաչը պետական դրոշներում։ Այս դեպքի նշանակությունը Հայաստանի հետագա պատմության և մշակույթի համար անհամարելի է։ Քրիստոնեության որպես հիմնական կրոնական դոկտրինայի ընդունումը բերեց միասին ոչ միայն փոխումներ հոգեւոր շփերում, այլև մշակույթում, արվեստում և քաղաքականությունում։ Հայաստանը դարձաւ Քրիստոնեության հաւատքի ամրոցը արեւելքի սահմաններում, կատարելով կարևոր դերը Եկեղեցու պատմությանում։

Հայկական Այբուբենի Ստեղծումը՝ Մշակույթական Նոր Եպոխի Սկիզբ

Ե դարում մեր թվարկմանը Հայաստանի պատմությանը կարևոր դեպք է տեղի ունեցել։ Ահա էժամանակ Մեսրոպ Մաշտոցը, պատասխանելով հայերենի համայնքի աճող կարիքներին, նախագծեց հայկական լեզվի եզակի այբուբենը։ Նրա ստեղծումը չէր միայն լեզվի գրառման գործիք՝ այն ունեցավ խորը ազդեցություն ազգային իսկության ձևավորման վրա։

Նորադառձված այբուբենի միջոցով հասանելի դարձավ Քրիստոնեության հիմնական տեքստերը, այդ թվում Աստուածաշունչը, թարգմանել հայերենի: Սա հետապնդեց Քրիստոնեության ուսումնասիրության լայնածավալ տարածմանը հայության մեջ: Եկեղեցական գրականությունը մարդկանց համար դարձավ հասանելի իրենց մայրենի լեզվով, որը կրեց իր մեջ Քրիստոնեության հասկացության և կցորդության կարեւորականության աճը։

Նոր այբուբենը չէր միայն հաղորդակցման գործիք, այլև ազգային միաբարության խորհրդանիշ։ Սա դարձավ կամուրջը, որը միավորում էր հրեշտական հավատքները Հայաստանի մշակույթի եւ։ Այդ պատճառով, Մեսրոպ Մաշտոցի ժառանգությունը չէ միայն տառերի գրառումը, այլ էլ Հայաստանի ազգային իսկության կարևոր մասն է, որի ազդեցությունը մեզ հետևում է մինչև այսօր։

Հայաստանեայց Առաքելական Եկեղեցի

Հայաստանեայց Առաքելական Եկեղեցին, որը աշխարհում է մեկն ամենահին Քրիստոնեական եկեղեցիներից, անջատելի՞ս կապված է Հայաստանի պատմությամբ և ազգային իսկությամբ։ Որպես մեր ազգային մշակույթի ամենաշարժված հատված, այս եկեղեցին անվերջանալի՞ս ազդել է մեր հոգեվածական ժառանգության վրա։ Ունի հատուկ լիտուրգիաներ և համարողություններ, որոնք տարբերվում են այլ քրիստոնյա ուղեցույցներից։ Այնտեղի երեխանությունները և ավանդները անբաժանելի մաս են հայերի ամենօրյա կյանքից։ Ամբողջությամբ VII դարում, երբ Հայաստանը դիմանկայեց իսլամական նեղափոխներին և պարտադրությաններին համալիրվածությանը, հավատալիքը Հայոց Առաքելական Եկեղեցուն՝ ունեցավ չեղեդակումային ազդեցություն՝ պաշտպանելով զբաղեցնելով ազգային իսկությունը։ Այսօր, դարերի անցումում՝ Եկեղեցուն դեռ կենտրոնական դեր է առաջադրում հայ համայնքի կյանքում, լինելով ավելիներության, միաբարության և ազգային հոգու խորհուրդ։

Հայաստանը արտաքին զորավարությունների տիրապետության տակ

Հայաստանը, պատմական սահմաններում մեծ զորավարժությունների միջեւ գտնվելուն համար, դարձակներով վազուել է փոփոխվող ազդեցությունների եւ տարբեր կայսրությունների տիրապետությանը։ Նրանց մեջ եղել են իսկական զորավարժություններ ինչպես Պարսկաստանը, Բյուզանդիան եւ Օսմանյան կայսրությունը։ Նրանցից յուրաքանչյուրը ներկայացրել է իր քաղաքականությունը, մշակույթն ու ավանդույթները, որոնք այս կամ այն ​​չափով ազդել են հայ հասարակության ձևավորման վրա։ Չնայած արտաքին այս ճնշումներին՝ Հայաստանը միշտ պահպանել է իր ուրույն բնավորությունը, և քրիստոնեությունը դարձել է նրա ինքնության անսասան մասը։ Այն ժամանակ, երբ Հայաստանը վերահսկվում էր օսմանցիների կողմից, հայ ժողովուրդը շատ դժվարություններ ապրեց։ Չնայած ճնշումներին, հալածանքներին և բռնի մահմեդականություն ընդունելու փորձերին, Հայաստանի առաքելական եկեղեցին ոչ միայն գոյատևեց, այլև շարունակեց իր հոգևոր առաքելությունը։ Այն դարձել է ոչ միայն արտաքին ճնշումների դեմ դիմադրության խորհրդանիշ, այլեւ բանակի հավատքի ու ազգային ինքնության պատվար։ Եկեղեցու անսասան հավատքի և նվիրումի շնորհիվ հայությունը պահպանեց իր քրիստոնեական ժառանգությունը, որը մինչ օրս մնում է նրանց ոգու և ազգային հպարտության աղբյուրը։

Հայոց Ցեղասպանություն

1915-1923 թվականներին Առաջին համաշխարհային պատերազմի ընթացքում տեղի ունեցած հայերի կոտորածը՝ Հայաստանի պատմության մեկից ամենացավաքված պահերն էր։ Այս վատահարումը, որի սկիզբները հիմնականում կոնֆլիկտների մեջ էին, կազմակերպվել էր Օսմանյան կայսրությունի կողմից։ Բարեւանդակության հիմնական նպատակը հայերի որպես ազգի ջնջումն էր, հայկական Քրիստոնյականությունն ու Օսմանյան մուսուլմանական պետությունը միջև կրոնական տարբերությունները նաև ունենում էին իրենց դերը։ Այս մեծածախ ջնջմանը, որը բարձրացրել էր բազմաթիվ անմեղ մարդկանց մահը, հայերի համարության ջնջման փորձն էր։ Բայց այս վատահարումին չնայած, հայ ժողովրդը պահպանել էր իր մշակույթական և կրոնական համարությունը անհասկացելի դժվարությունների դեմ։

Հայաստանը Սովետական Միության ժամանակաշրջանում

Հոկտեմբերյան հեղափոխության հետեւանցումների արդյունքում, Հայաստանը միացվել էր Սովետական Միության կառուցվածքներին։ Այս նոր կարգավորմանը, իշխանությունը ընդունել էր աթեիստական իդեոլոգիա, որը հետևանքում ունեցավ բազմաթիվ ռեպրեսիաներ երկրի կրոնական հասարակություններին։ Հայաստանի Առաքելական Եկեղեցին, այս դժվարություններին չնայած, հաջողվել էր պահպանել Սովետական իշխանության հարուստ ժամանակները։ Ոչ միայն պահպանել էր իր ներկայությունը, այլև շարունակել էր կատարել կարևոր ֆունկցիաներ Հայաստանի սոցիալական և հոգևոր կյանքում, լինելով աջակցման աղբյուրը շատերին այս դժվար ժամանակաշրջանում։